Sylwer fod y cymhwysiad hwn dan ddatblygiad. Os ydych chi'n gweld unrhyw gamgymeriadau neu os nad yw rhywbeth yn gweithio, cysylltwch â ni yn evidence.service@wales.nhs.uk.

Glosari

Acronimau

Acronim Disgrifiad
PHW Public Health Wales

Disgrifiadau Dosbarthu

Lleoliadau

Lleoliadau Disgrifiad
Lleoliad gofal iechyd

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyrraeth a ddarperir mewn unrhyw leoliad gofal iechyd (sylfaenol neu eilaidd).

Lleoliad Amgylcheddol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n anelu at newid neu effeithio ar yr amgylchedd ffisegol. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer yr amgylchedd ffisegol.

Lleoliad teulu / cartref

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n cael eu darparu i deuluoedd, yn eu cartrefi eu hunain fel arfer.

Gofal eilaidd

Mae'r adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n cael eu gwneud mewn lleoliadau gofal eilaidd (fel ysbytai). Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion i'w gweithredu mewn lleoliadau gofal eilaidd. 

Lleoliad Coleg/Prifysgol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n cael eu darparu mewn colegau neu brifysgolion.

Lleoliad cymunedol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n cael eu darparu yn y gymuned.

Lleoliad gweithle

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau a ddarperir mewn unrhyw leoliad gweithle. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y lleoliad yma. 

Lleoliad Addysgol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau a ddarperir mewn unrhyw leoliad addysgol o'r cyfnod cyn-ysgol hyd at addysg uwch. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer lleoliadau nad ydynt wedi'u categoreiddio mewn mannau eraill yn y map hwn.

Lleoliadau eraill

Ymyriadau sy'n cael eu gwneud mewn lleoliad nad yw'n cael ei nodi'n benodol fel lleoliad o ddiddordeb yn y map o ddiddordeb.

Byw â chymorth/cartrefi gofal

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau a ddarperir mewn llety byw â chymorth neu gartrefi gofal

Lleoliad ysgol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n cael eu darparu mewn ysgolion neu ddarpariaeth cyn ysgol.

Carchardai

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau a ddarperir mewn carchardai

Heb ei ddisgrifio

Nid yw adolygiadau yn y categori hwn yn disgrifio gosodiad penodol.

Early years
Non-educational setting
Gofal Sylfaenol

Mae'r adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys ymyriadau sy'n cael eu gwneud mewn lleoliadau gofal sylfaenol (fel meddygfeydd). Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion i'w gweithredu mewn lleoliadau gofal sylfaenol. 

Grwpiau Poblogaeth

Grŵp Disgrifiad
Family
Cymunedau crefyddol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl o gymunedau crefyddol. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

5-to-11 years old
Dynion

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar ddynion. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Cyflwr Iechyd Meddwl

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar pobl sydd â diagnosis o gyflwr iechyd meddwl o unrhyw fath. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Cyflwr Iechyd Corfforol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl â chyflwr iechyd corfforol o unrhyw fath sy'n bodoli'n barod.  Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Pobl ifanc

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys pobl ifanc (11-18 oed). Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cwmpasu'r grŵp oedran hwn. 

Milwrol / cyn-filwrol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar boblogaethau milwrol neu gyn-filwrol. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Oedolion

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys astudiaethau ar  oedolion 18+ oed+. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cwmpasu'r grŵp oedran hwn. 

Plant a Phobl ifanc

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys astudiaethau ar blant a phobl ifanc (0-18 oed). Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cwmpasu'r grŵp oedran hwn. 

Chyflyrau iechyd sy'n bodoli eisoes

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar boblogaethau â chyflyrau iechyd sy'n bodoli eisoes (corfforol neu feddyliol). Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer pobl â chyflyrau iechyd sy'n bodoli eisoes.

menywod

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar fenywod. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Trawsryweddol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar boblogaethau trawsryweddol. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Pobl nad ydynt wedi cofrestru gyda Meddyg Teulu

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl nad ydynt wedi cofrestru gyda darparwr gofal sylfaenol. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

11-to-18 years old
Ceiswyr lloches

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar geiswyr lloches. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.  

Beichiogrwydd / ôl-esgor

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar fenywod beichiog neu ôl-esgor. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Carcharor / cyn-garcharor

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar garcharorion neu gyn-garcharorion. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Grŵp galwedigaethol penodol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar grŵp galwedigaethol penodol. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer grwpiau galwedigaethol penodol. 

Hanes blaenorol o ymdrechion i gyflawni hunanladdi

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sydd â hanes blaenorol o ymdrechion i gyflawni hunanladdiad neu hunan-niweidio. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Anabledd Deallusol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sydd â diagnosis o anabledd deallusol. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Anhwylder Niwroddatblygiadol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sydd â diagnosis o anhwylder niwroddatblygiadol. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl Ddu, Asiaidd a Lleiafrifoedd Ethnig. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp hwn.

Gofalwr

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar unigolion sy’n darparu gofal uniongyrchol h.y. cymorth cymdeithasol neu gorfforol i berthynas sâl neu sy’n heneiddio.

Oedolion ifanc

Mae'r adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys astudiaethau o oedolion 18-25 oed. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cwmpasu'r grŵp oedran hwn. 

Y boblogaeth yn gyffredinol

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar y boblogaeth gyffredinol neu ddim yn nodi unrhyw feini prawf penodol ar y boblogaeth i'w chynnwys. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cwmpasu'r boblogaeth gyffredinol neu ddim yn benodol i grŵp poblogaeth penodol. 

Dioddefwr / cyflawnwr trais domestig

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar ddioddefwyr neu gyflawnwyr trais domestig. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Cleifion

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar unigolion sy'n derbyn gofal neu driniaeth feddygol.

Oedolion hŷn

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar Oedolion 65 oed a throsodd. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp hwn.

Grŵp poblogaeth arall

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar grŵp poblogaeth penodol, ond heb eu categoreiddio yn unman arall yn y map hwn. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer grwpiau poblogaeth penodol nad ydynt wedi'u categoreiddio mewn mannau eraill ar y map.

Dynion sy'n cael rhyw gyda dynion

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar ddynion, gan gynnwys y rhai nad ydynt yn ystyried eu hunain yn gyfunrywiol neu'n ddeurywiol, sy'n cymryd rhan mewn gweithgaredd rhywiol gyda dynion eraill. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Defnyddwyr cyffuriau

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sy'n camddefnyddio opioidau, symbylyddion a chanabis yn y systemau gofal iechyd a chyfiawnder troseddol. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Ymfudwyr

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar fewnfudwyr. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Pobl o deuluoedd di-Saesneg

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl o deuluoedd di-Saesneg. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Dan 5

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys plant o dan 5 oed. Mae canllawiau yn y categori hwn yn ymdrin â'r grŵp oedran hwn.

Byw gydag anabledd

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar unigolion sy'n byw gydag unrhyw gyflwr neu nam sy'n ei gwneud hi'n anoddach cymryd rhan mewn, neu gwblhau gweithgareddau penodol, a/neu'n cyfyngu ar ryngweithio â'r byd o'u cwmpas.

Myfyrwyr

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar fyfyrwyr prifysgol. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Pobl ifanc sy'n gadael gofal hirdymor

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl ifanc sy'n gadael gofal hirdymor. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Pobl sy'n derbyn ymweliadau cartref ar gyfer gofal

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sy'n cael ymweliadau cartref ar gyfer gofal iechyd. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Yn gaeth i’r tŷ

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl nad ydynt yn gallu gadael amgylchedd eu cartref oherwydd salwch corfforol neu seicolegol. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Heb ei ddisgrifio

Nid yw adolygiadau yn y categori hwn yn disgrifio poblogaeth benodol.

Care home residents

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sy'n byw mewn cartrefi gofal. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Grwpiau risg uchel

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar grwpiau y nodwyd eu bod mewn mwy o berygl o beidio â chael brechiadau arferol yn ystod plentyndod, fel camddefnyddwyr sylweddau ifanc, troseddwyr ifanc, newydd-ddyfodiaid (ceiswyr lloches, sipsiwn, teithwyr), plant ag anableddau dysgu, pobl ifanc â gofal hir dymor a menywod beichiog neu ôl-enedigol sydd â phroblem alcohol neu gyffuriau. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Cymunedau Sipsiwn, Roma a theithwyr

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar y rheini o'r cymunedau Sipsiwn, Roma a theithwyr. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

5 i 18 oed

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn cynnwys plant 5 oed a hŷn. Mae canllawiau yn y categori hwn yn ymdrin â'r grŵp oedran hwn.

Rhieni/gofalwyr

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar unigolion sydd â chyfrifoldeb rhiant dros blentyn (fel y diffinnir gan Ddeddf Plant 1989) ac fydd gyda rhan allweddol i'w chwarae wrth gynllunio a gwneud penderfyniadau am iechyd a gofal eu plentyn, yn enwedig pan fyddant yn ifanc. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Digartref

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sy'n ddigartref neu'n cysgu allan. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn.

Plant ac Oedolion Ifanc

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar blant a phobl ifanc hyd at 25 oed. Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp hwn.

Bereaved or affected by a suspected suicide.

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl mewn profedigaeth neu sydd wedi ei effeithio gan amheuaeth o hunanladdiad.  Mae canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Hanes blaenorol o gamddefnyddio sylweddau

Mae adolygiadau yn y categori hwn yn canolbwyntio ar bobl sydd â hanes blaenorol o gamddefnyddio sylweddau. Mae'r canllawiau yn y categori hwn yn cynnwys argymhellion ar gyfer y grŵp poblogaeth hwn. 

Ymyriadau

Categori Is-gategori Disgrifiad
Ymyrraeth gyffredinol: Seicoaddysg

Ymyriadau wedi'u cynllunio i gynyddu gwybodaeth am hunanladdiad a cheisio cymorth.

Ymyrraeth gyffredinol: Cyfyngiadau modd

Ymyriadau sydd wedi'u cynllunio i gyfyngu ar ddulliau i gyflawni hunanladdiad (e.e. rhwystrau corfforol, atal mynediad, lleihau peryglon amgylcheddol),

Ymyrraeth ddetholus: Ymyriadau ffarmacolegol

Cyffuriau presgripsiwn i helpu i atal / trin cyflwr. e.e. gwrthiselyddion, gwrthseicotigau, sefydlogyddion hwyliau ac ati.

Newidiadau Amgylcheddol

Ymyriadau sy'n ceisio gwneud newidiadau ffisegol i'r amgylchedd fel ffordd o geisio newid ymddygiad penodol.

Ymyrraeth a nodwyd: Ymyriadau ffarmacolegol

Cyffuriau presgripsiwn i helpu i atal / trin cyflwr. e.e. gwrthiselyddion, gwrthseicotigau, sefydlogyddion hwyliau ac ati.

Ymyriadau Amgylcheddol / Polisi

Mesurau i newid neu reoli'r amgylchedd corfforol neu gymdeithasol, neu unrhyw gamau gweithredu, rhaglen neu weithgaredd a gymerir sy'n orfodol gan awdurdodau cenedlaethol neu leol.

Ymyrraeth ddetholus: Aml-elfen (elfennau cyffredinol lluosog)

Ymyriadau â llawer o elfennau gwahanol, ond pob un yn cael eu cymhwyso ar lefel ddetholus (gan ganolbwyntio ar is-boblogaethau sydd â risg uwch).

Ymyriadau cyfryngau

Ymyriadau a ddarperir trwy lwyfannau cyfryngau fel cyfryngau torfol neu gyfryngau cymdeithasol. Nid yw'r cynnwys wedi'i bersonoli yn aml iawn.

Cymhellion / Cystadlaethau

Ymyriadau sy'n cynnig cymhelliant fel ffordd o newid ymddygiad penodol.

Ymyrraeth a nodwyd: Elfennau lluosog a nodwyd

Ymyriadau gyda llawer o elfennau gwahanol, ond mae pob un yn cael eu cyflwyno ar y lefel a nodwyd (wedi'u hanelu at bobl y gwyddom eu bod yn agored i hunanladdiad a hunan-niweidio, neu sydd wedi ceisio lladd eu hunain).

Behavioural Interventions to illicit behaviour change such
Ymyrraeth gyffredinol: Hyfforddiant Porthor

Ymyriadau wedi'u cynllunio i helpu pobl/gweithwyr proffesiynol mewn lleoliadau penodol i gynyddu gwybodaeth a sgiliau, nodi arwyddion rhybudd a chyfeirio at wasanaethau eraill.

Ymyrraeth gyffredinol: Codi ymwybyddiaeth

Ymyriadau i godi ymwybyddiaeth yn y gymuned, neu leoliadau penodol, o raddfa ac effaith pwnc, mynd i'r afael â chamsyniadau cyffredin ac annog ceisio cymorth ac ati.

Ymyrraeth gyffredinol: Ymyriadau adrodd yn y cyfryngau

Datblygu cynlluniau gyda'r cyfryngau i hyrwyddo canllawiau arferion  gorau ar gyfer adrodd am hunanladdiad yn y cyfryngau.

Ymyrraeth gyffredinol: Aml-elfen (elfennau cyffredinol lluosog)

Ymyriadau gyda sawl elfen wahanol, ond sy'n cael eu cyflwyno ar lefel gyffredinol (targedu'r boblogaeth gyffredinol gyda sylw i'r boblogaeth gyfan).

Ymyrraeth ddetholus: Psychosocial Interventions

Ymyriadau/triniaethau therapiwtig i gynhyrchu newid mewn canlyniadau seicolegol, cymdeithasol, biolegol a/neu swyddogaethol. Gallai ymyriadau helpu pobl i wella eu sgiliau ymdopi cyffredinol, mynd i'r afael â phroblemau penodol, rheoli anhwylderau seiciatrig, gwella hunan-barch ac ati. Mae enghreifftiau'n cynnwys therapi ymddygiad gwybyddol, therapi ymddygiad dilechdidol, seicotherapi seicodynamig ac ati. 

Ymyrraeth ddetholus: Meddyginiaethau naturiol

Ymyriadau i atal cyflwr sy'n cynnwys defnyddio therapïau, dulliau neu ddeunyddiau naturiol (e.e. atchwanegiadau dietegol o asidau brasterog Omega-3).

Ymyrraeth ddetholus: Ymyriadau addysgol

Addysgu addysgol sy'n anelu at wneud pethau fel hysbysu am bwnc neu ddarparu ymwybyddiaeth/gwybodaeth. Er enghraifft:  rhaglenni didactig ac arbrofol yn yr ystafell ddosbarth neu gyrsiau academaidd.

eraill Ymyriadau

Ymyriadau nad ydynt yn ffitio i mewn i un o'r categorïau ymyrraeth eraill sydd wedi'u cynnwys ar y map o diddordeb penodol.

Ymyrraeth a nodwyd: Lleihau niwed

Ymyriadau / strategaethau i helpu pobl i leihau'r risg a'i gwneud mor ddiogel â phosibl wrth hunan-niweidio.

Ymyrraeth a nodwyd: Ymyrryd mewn argyfwng

Ymateb ar unwaith, gan un neu fwy o unigolion, i'r trallod acíwt a brofir gan unigolyn arall a gynlluniwyd i sicrhau diogelwch ac adferiad ac nad yw'n para mwy na mis. e.e. gofal cartref gyda rheoli achosion dwys ac ymyrraeth gychwynnol mewn argyfwng, cynlluniau argyfwng ar y cyd, datganiadau triniaeth ymlaen llaw, cyswllt â thimau iechyd meddwl cymunedol ac ati.

Aml-elfen Aml-elfen: ar draws mwy nag un lefel

Ymyriadau sy'n cynnwys elfennau lluosog, wedi'u targedu ar lefelau gwahanol (cyffredinol, dethol neu ddynodedig). Er enghraifft:  Partneriaethau amlasiantaethol ar gyfer atal hunanladdiad.

Ymyrraeth a nodwyd: Gwybodaeth a chymorth

Gwybodaeth a chymorth a ddarperir i bobl yn ogystal â theuluoedd/gofalwyr a allai gynnwys gwybodaeth esboniadol a/neu ymarferol.

Ymyrraeth a nodwyd: Meddyginiaethau naturiol

Ymyriadau i atal cyflwr sy'n cynnwys defnyddio therapïau, dulliau neu ddeunyddiau naturiol (e.e. atchwanegiadau dietegol o asidau brasterog Omega-3).

Ymyrraeth a nodwyd: Cynlluniau diogelwch / ymateb mewn argyfwng

Cynlluniau wedi'u hysgrifennu â llaw i helpu unigolion mewn argyfwng i gofio pam eu bod am fyw a rheoli eu straen yn fwy effeithiol, neu i adnabod sbardunau, nodi strategaethau ymdopi, darparu manylion cyswllt cymorth/cefnogaeth ac ati.

Families protected and supported

As alcohol misuse not only harms the individual drinker but may also effect the health and wellbeing of their wider family, this category includes interventions such as:  support to families of those with alcohol misuse disorders, support for pregnant women to reduce drinking etc. 

Rhaglenni ymarfer corff

Ymyriadau sy'n cynnwys symudiad corfforol (gan gynnwys yn ystod amser hamdden) sy'n arwain at wariant egni. Gallai hyn gynnwys symudiad megis trwy chwaraeon, dawns, Tai Chi Qigong, cerdded, ymestyn, pwysau ac ymarfer corff grŵp.

Bupropian

Mae bupropion (enw brand Zyban) yn feddyginiaeth a ddefnyddiwyd yn wreiddiol i drin iselder, ond ers hynny canfuwyd ei fod yn helpu pobl i roi'r gorau i ysmygu.

Ymyrraeth a nodwyd: Ymyriadau seicogymdeithasol

Ymyriadau/triniaethau therapiwtig i gynhyrchu newid mewn canlyniadau seicolegol, cymdeithasol, biolegol a/neu swyddogaethol. Gallai ymyriadau helpu pobl i wella eu sgiliau ymdopi cyffredinol, mynd i'r afael â phroblemau penodol, rheoli anhwylderau seiciatrig, gwella hunan-barch ac ati. Mae enghreifftiau'n cynnwys therapi ymddygiad gwybyddol, therapi ymddygiad dilechdidol, seicotherapi seicodynamig ac ati. 

Ymyrraeth ddetholus: Cyfyngiadau modd

Ymyriadau sydd wedi'u cynllunio i gyfyngu ar ddulliau i gyflawni hunanladdiad (e.e. rhwystrau corfforol, atal mynediad, lleihau peryglon amgylcheddol),

Ymyrraeth ddetholus: Hyfforddiant Porthor

Ymyriadau wedi'u cynllunio i helpu pobl/gweithwyr proffesiynol mewn lleoliadau penodol i gynyddu gwybodaeth a sgiliau, nodi arwyddion rhybudd a chyfeirio at wasanaethau eraill.

Ymyrraeth ddetholus: Codi ymwybyddiaeth

Ymyriadau i godi ymwybyddiaeth yn y gymuned, neu leoliadau penodol, o raddfa ac effaith pwnc, mynd i'r afael â chamsyniadau cyffredin ac annog ceisio cymorth ac ati.

Ymgyrchoedd Cenedlaethol

Ymgyrchoedd Cenedlaethol sy’n ceisio hybu newid ymddygiad penodol (e.e. cynyddu gweithgaredd corfforol plant).

Cludiant / Teithio Llesol

Ymyriadau i hyrwyddo opsiynau teithio llesol neu gludiant, neu i gynyddu cyfraddau teithio llesol.

Support for behaviour change

Behaviour change interventions such as those that may aim to raise awareness of harmful drinking and help individuals to make changes to their drinking habits. 

Ymyriadau newid ymddygiad

Setiau cyd-gysylltiedig o weithgareddau wedi'u cynllunio i newid patrymau ymddygiad penodol.

Cyngor/arweiniad

Cyngor neu arweiniad a roddir i unigolyn ynghylch newid ymddygiad neu addasu ffordd o fyw. Gallai gynnwys cyfeirio at wasanaethau perthnasol.

Ymyriadau gweithgaredd corfforol aml-gydran

Ymyriadau gweithgaredd corfforol sy'n cynnwys sawl cydran ar wahân. Er enghraifft, rhaglen ymarfer corff, ynghyd â chyngor ac arweiniad, ynghyd ag ymgyrch yn y cyfryngau.

Ymyriadau Digidol

Ymyriadau / rhaglenni sy'n cael eu cyrchu neu eu darparu trwy lwyfannau technoleg (e.e. cyfrifiaduron, ffonau clyfar, realiti rhithwir, gwisgadwy). Gall cynnwys ymyrraeth fod yn generig neu'n unigol/w

Social inclusion
Polisïau / Deddfwriaeth di-smygu

Polisïau neu ddeddfwriaeth ddi-fwg, a weithredir yn gyffredinol neu mewn lleoliadau penodol. Er enghraifft, gwahardd ysmygu mewn mannau cyhoeddus.

Ymyriadau system gyfan

"Mae dull systemau cyfan lleol yn ymateb i gymhlethdod trwy ffordd barhaus, ddeinamig a hyblyg o weithio. Mae'n galluogi rhanddeiliaid lleol, gan gynnwys cymunedau, i ddod at ei gilydd, rhannu dealltwriaeth o realiti'r her, ystyried sut mae'r system leol yn gweithredu a lle mae'r cyfleoedd mwyaf ar gyfer newid. Rhanddeiliaid yn cytuno ar gamau gweithredu ac yn penderfynu fel rhwydwaith sut i gydweithio mewn ffordd integredig i sicrhau newid systemau cynaliadwy, hirdymor" (Diffiniad Iehyd Cyhoeddus Lloegr, 2019)

Cymhellion cleifion

Ymyriadau sy'n rhoi cymhellion i gleifion gael eu brechu, megis gwobrau ariannol neu anariannol

Cymhellion darparwr

Ymyriadau sy'n rhoi cymhellion i'r rhai sy'n rhoi brechiadau, megis taliad fesul claf sy'n cael ei frechu

Gwirfoddoli

Ymyriadau sy’n cynnwys unrhyw weithred o roi amser (di-dâl) i helpu sefydliad, cymuned neu unigolyn gyda’r nod o rannu arbenigedd, sgiliau, profiad neu ddarparu budd cadarnhaol.

Celfyddydau a hamdden

Ymyriadau sy'n ymgorffori gweithgareddau hamdden megis cerddoriaeth, crefftau, coginio, canu, rhaglenni diwylliannol ac ati am ddibenion adloniant a hamdden.

Cymorth cymdeithasol

Ymyriadau sy'n darparu cyfleoedd ar gyfer mwy o gefnogaeth i unigolyn trwy gysylltiadau cymdeithasol ag unigolion, grwpiau, a'r gymuned ehangach.

Cyfeirio gwasanaethau

Ymyriadau sy'n rhoi manylion sefydliadau neu asiantaethau a all roi cymorth i ddefnyddwyr gwasanaeth.

Nodyn atgoffa/cofio (darparwr)

Ymyriadau sy'n atgoffa'r rhai sy'n rhoi brechiadau bod disgwyl i gleifion unigol gael brechiadau penodol

Nodyn atgoffa/cofio (claf)

Ymyriadau sy'n darparu gwasanaethau atgoffa neu alw claf yn ôl i gael eu brechu

Llythrennedd iechyd

Ymyriadau sy’n ceisio gwella gallu unigolyn i gael mynediad at, deall, gwerthuso a chymhwyso gwybodaeth iechyd er mwyn gwneud penderfyniadau iechyd cadarn am frechu

Aml-gydran

Ymyriadau sy'n cynnwys mwy nag un elfen o unrhyw un o'r categorïau eraill.

Seicogymdeithasol Ymyriadau

Ymyriadau/triniaethau therapiwtig i gynhyrchu newid mewn canlyniadau seicolegol, cymdeithasol, biolegol a/neu swyddogaethol. Gallai ymyriadau helpu pobl i wella eu sgiliau ymdopi cyffredinol, mynd i'r afael â phroblemau penodol, rheoli anhwylderau seiciatrig, gwella hunan-barch ac ati. Mae enghreifftiau'n cynnwys therapi ymddygiad gwybyddol, therapi ymddygiad dilechdidol, seicotherapi seicodynamig ac ati. 

Addysg darparwr

Ymyriadau sy'n ceisio cynyddu gwybodaeth darparwyr neu newid eu hagweddau ynghylch brechiadau

Gwella mynediad

Ymyriadau sy'n ceisio gwella mynediad claf at frechiadau, megis ymweliadau cartref

Universal intervention
Gwasanaethau atgoffa/galw

Ymyriadau sy'n darparu atgoffa neu wasanaethau galw'n ôl i gleifion a darparwyr ar gyfer brechiadau sydd ar ddod.

Ymyriadau addysgol

Addysgu addysgol sy'n anelu at wneud pethau fel hysbysu am bwnc neu ddarparu ymwybyddiaeth/gwybodaeth. Er enghraifft:  rhaglenni didactig ac arbrofol yn yr ystafell ddosbarth neu gyrsiau academaidd.

Targeted intervention Targeted intervention
Safe and Supportive Environment

Safe and supportive environment interventions may include things such as: enacting appropriate policies in key settings (schools, workplaces etc), partnership working to prevent alcohol related harm within communities and interventions to reduce the numbers of people drinking and driving. 

Changed attitudes and social norms

Interventions to change peoples general attitude to drinking or change social norms around alcohol use. For example, this could include things such as: interventions to help people undertand the risk and impact of alcohol related harm, alcohol education in school curriculums and regulating the alcohol marketing industry. 

Reduced availability

Reducing the availability of alcohol via legislation, policies, programmes or interventions such as those which may reduce the density of outlets selling alcohol, limit alcohol outlet selling hours or enact a minimum age for alcohol purchase etc. 

Reduced affordability

Interventions to reduce the affordability of alcohol (as affordability influences consumption), such as taxation. 

Therapïau seicogymdeithasol eraill

Therapïau sy'n cynnwys, ond heb ei cyfyngi i: cymhellion, cymorth gan gymheiriaid a chymorth cymdeithasol

Therapi Ymddygiad Gwybyddol

Mae Therapi Ymddygiad Gwybyddol yn therapi siarad a all helpu pobl i reoli problemau trwy newid y ffordd y maent yn meddwl ac yn ymddwyn.

Therapïau rhoi'r gorau i ysmygu amgen

Cymhorthion rhoi'r gorau i ysmygu anghonfensiynol, sy’n gynnwys ond heb ei cyfyngi i: aciwbigo, ymarfer corff, dull Allen Carr, hypnosis, a meddyginiaethau llysieuol. Nid yw'r GIG yn awgrymu nac yn argymell hypnosis nac aciwbigo gan nad oes digon o dystiolaeth eu bod yn helpu i roi'r gorau i ysmygu.

Systemau Dosbarthu Nicotin Electronig

Mae systemau dosbarthu nicotin a di-nicotin electronig yn ddosbarth heterogenaidd o gynhyrchion sy'n defnyddio coil trydan i wresogi a throi hylif yn aerosol, sy'n cael ei mewnanadlu gan y defnyddiwr.

Deunyddiau Hunangymorth

Mae therapïau hunangymorth yn therapïau seicolegol y gellir person cyflawni mewn amser ei hun i helpu gyda phroblemau fel straen, pryder ac iselder.

Cyfweld ysgogiadol

Mae cyfweld ysgogiadol yn ymyriad seicolegol sy'n seiliedig ar dystiolaeth. Mae'n cefnogi person i archwilio a datrys ei ansicrwydd ynghylch newid ac yn helpu i sefydlu perthynas therapiwtig.

Cymorth Ymddygiad

Therapïau ymddygiadol a allai fod yn fyr (fel cyngor byr) neu'n fwy dwys (fel sesiynau cwnsela lluosog). Gallai ymyriadau fod yn gyffredinol neu wedi'u teilwra i unigolion penodol. Gall therapïau ymddygiadol gael eu hategu gan fframweithiau damcaniaethol i'w helpu i gyflawni eu nodau.

Ffarmacotherapïau eraill

Therapïau rhoi'r gorau i ysmygu ar sail cyffuriau, gan gynnwys, ond heb ei cyfyngu i: cytisine, clozapine, fluoxetine, galantamine, naltrexone a nortriptyline.

Therapi Amnewid Nicotin

Mae Therapi Amnewid Nicotin yn feddyginiaeth sy'n rhoi lefel isel o nicotin i bobl, heb y tar, carbon monocsid a chemegau gwenwynig eraill sy'n bresennol mewn mwg tybaco. Gall helpu i leihau effeithiau diddyfnu annymunol, fel hwyliau drwg a chwantau, a all ddigwydd wrth roi'r gorau i ysmygu.

Varenicline

Mae varenicline (a elwir hefyd yn Champix) yn feddyginiaeth a all helpu i roi'r gorau i ysmygu. Dim ond ar bresgripsiwn yr oedd ar gael. Mae'n lleihau'r awydd am nicotin ac yn helpu gyda'r symptomau diddyfnu y mae pobl yn eu cael wrth roi'r gorau i ysmygu.

Nid yw varenicline ar gael yn y DU nac yn Ewrop ar hyn o bryd. Y mae wedi ei dynnu yn ôl fel rhagofal, o herwydd amhuredd a geir yn y feddyginiaeth. Efallai na fydd ar gael yn y tymor hir. Nid yw'n hysbys eto a fydd ar gael eto yn y dyfodol.

Ymyriadau Rhoi'r Gorau i Ysmygu Cyffredinol

Mae ymyriadau rhoi’r gorau i ysmygu cyffredinol wedi’u targedu tuag at neu ar gael i’r boblogaeth gyffredinol. Mae hyn yn cynnwys ymyriadau dan arweiniad fferyllwyr, llinellau rhoi'r gorau iddi ac ymgyrchoedd cyfryngau torfol. Gallai hefyd gynnwys ymyriadau cymorth cymdeithasol, os caiff eu darparu neu os ydynt ar gael yn gyffredinol.

Canlyniadau

Canlyniad Disgrifiad
Rhoi'r gorau i ysmygu

Cyfranogwyr sydd wedi rhoi'r gorau i ysmygu ar ôl yr ymyriad.

Bwriad Ysmygu

Mae cyfranogwyr yn bwriadu dechrau ysmygu ar ôl ymyrraeth.

Cychwyn ysmygu

Nifer y cyfranogwyr sydd wedi dechrau ysmygu ar ôl yr ymyriad.

Newidiadau i gyfraddau ysmygu

Newidiadau i gyfraddau cyffredinol y bobl sy'n ysmygu ar draws poblogaeth.

Hunanladdiad

Y weithred neu'r achos o gymryd eich bywyd eich hun o'ch gwirfodd ac yn fwriadol.

Hunan-niwed

Anaf bwriadol i chi'ch hun.

Statws ysmygu

Newid i statws ysmygu unigolyn (e.e. smygwr blaenorol bellach wedi rhoi’r gorau iddi, neu berson nad yw’n ysmygu o’r blaen bellach yn ysmygu).

Newid yn nifer yr achosion o anhwylderau camddefny

Mae'r adolygiad yn cynnwys newid yn nifer yr achosion o anhwylderau camddefnyddio sylweddau fel canlyniad o ddiddordeb.

Newid mewn defnydd o gyffuriau / alcohol

Mae'r adolygiad yn cynnwys mesur y newid mewn cymryd alcohol neu gyffuriau fel canlyniad o ddiddordeb.

Cymryd cyffuriau / alcohol

Mae'r adolygiad yn cynnwys mesur y nifer sy'n cymryd cyffuriau neu alcohol fel canlyniad o ddiddordeb.

Defnydd o sigaréts

Newidiadau yn nifer y cyfranogwyr sigaréts a oedd yn ysmygu bob dydd.

Newid mewn gweithgaredd corfforol

Newidiadau yn lefelau gweithgaredd corfforol cyfranogwyr.

Y nifer sy’n defnyddio, neu newid mewn teithio lle

Newidiadau yn lefelau teithio llesol y cyfranogwyr, gan gynnwys y nifer sy’n dewis opsiynau teithio llesol ar ôl yr ymyriad.

N/A
Newid mewn mesurau o unigrwydd

Unrhyw newid mewn unigrwydd a fesurir gan ddefnyddio graddfa ddilysedig (e.e. graddfa unigrwydd UCLA).

Cymorth cymdeithasol well

Gwell mynediad i gefnogaeth a ddarperir trwy gysylltiadau cymdeithasol ag unigolion, grwpiau, a'r gymuned fwy.

Cynhwysiant cymdeithasol gwell

Gwell cyfranogiad mewn cymdeithas trwy wella cyfleoedd, mynediad at adnoddau, llais a pharch at hawliau.

Nifer sy'n derbyn brechiadau

Nifer y bobl sydd wedi derbyn brechiad

Cost effeithiolrwydd

Cost yr ymyriad

Effeithiau andwyol

Mae'r adolygiad yn cynnwys ymateb i frechlyn sy'n wenwynig ac yn anfwriadol fel canlyniad o ddiddordeb.

Bwriad i roi’r gorau i ysmygu

Os yw unigolyn yn fodlon rhoi'r gorau i ysmygu neu beidio.

Newid mewn cyfraddau brechu

Unrhyw ostyngiad neu gynnydd mewn cyfraddau brechu

Abstinence from alcohol
Changes to frequency/amount of alcohol use
Relapse
Adverse Events
Newidiadau i agweddau / canfyddiadau / credoau rhi

Mae'r adolygiad yn cynnwys newid mewn agweddau, canfyddiadau a chredoau rhieni neu gleifion fel canlyniad o ddiddordeb.

Canlyniadau darpariaeth gwasanaeth/proses

Mae'r adolygiad yn cynnwys darpariaeth gwasanaeth neu ganlyniadau proses y gwasanaethau iechyd a ddarperir fel canlyniad o ddiddordeb

Boddhad cleifion

Mae'r adolygiad yn cynnwys boddhad cleifion fel canlyniad o ddiddordeb.

Arall

Mae’r adolygiad yn cynnwys canlyniadau nad ydynt yn ffitio i mewn i un o’r categorïau o ganlyniadau eraill sydd wedi’u cynnwys ar y map diddordeb penodol.

social, emotional or mental wellbeing
Academic outcomes
Accessibility of interventions
Barriers or facilitators
Other outcomes: quality of life, economic outcomes
Ymdrechion i roi'r gorau i ysmygu

Diffinnir ymgais i roi’r gorau iddi fel y cynlluniwyd os yw ysmygwyr yn gosod dyddiad rhoi’r gorau iddi rywbryd yn y dyfodol. Diffinnir ymgais i roi’r gorau iddi heb ei gynllunio fel penderfyniad sydyn i beidio ag ysmygu rhagor o sigaréts gan gynnwys y rhai a allai dal fod yn y pecyn cyfredol.

Atal ailwaelu ysmygu

Atal ailddechrau ysmygu ar ôl rhoi'r gorau i ysmygu'n llwyddiannus ac ymatal.